تحصیل دکترا در آلمان
آلمان با داشتن حدود 4000 هزار فارغ‌التحصیل سالانه که دوره‌ی دکترای خود را در این کشور به پایان می‌رسانند، یکی از محبوب‌ترین مقاصد تحصیلی در خارج از کشور است. در اینجا می‌توانید از کلیات روند درخواست و اخذ پذیرش برای تحصیل در مقطع دکترا در آلمان اطلاعات بیشتری کسب کنید.
چرا تحصیل دکترا در آلمان؟
درک علت محبوبیت آلمان به‌عنوان یک مقصد تحصیلی محبوب و مشهور کار سختی نیست. این کشور به‌عنوان یک رهبر جهانی در پژوهش و نوآوری در حوزه‌ی فناوری از شهرت جهانی برخوردار بوده و دارای اقتصاد قدرتمند و کیفیت زندگی عالی بوده و خصوصاً در زمینه‌هایی نظیر مهندسی و تولید، دارای شهرت درازمدت است.
به‌واسطه‌ی حضور 43 دانشگاه شاخص آلمانی در بین 800 دانشگاه برتر جهان در رتبه‌بندی مشهور QS در سال 2016/2015، شمار زیادی دانشگاه‌های آلمان از شهرت بین‌المللی بالایی برخوردار هستند. از میان این 43 دانشگاه، دانشگاه صنعتی مونیخ رتبه‌ی اول را در آلمان و رتبه‌ی شصتم در دنیا را داراست و پس از آن دانشگاه هایدلبرگ با رتبه‌ی جهانی 66 قرار دارد. علاوه بر این، کشور آلمان به دلیل ارائه‌ی استاندارد بالای زندگی، با هزینه‌های تحصیلی کم و فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسبی که دارد، پذیرای دانشجویان بین‌المللی از سایر کشورها می‌باشد. تحصیل دکترا در آلمان عموماً بی‌نیاز از پرداخت هزینه تحصیلی است و بیش از یک‌چهارم داوطلبان دکترا در این کشور، از کمک‌هزینه‌های تحصیلی همگانی بهره مند می‌شوند.
چه نوعی از مدارک دکترا در آلمان ارائه می‌شود؟
1- دکترای فردی
این یک روش سنتی بوده که هنوز هم متداول‌ترین شیوه اخذ دکترا محسوب می‌شود. شما در حین تحصیل در دوره‌ی دکترا در کشور آلمان، تز یا رساله‌ی خود را تحت نظارت یک پروفسور آماده می‌کنید اما عمدتاً باید به‌طور مستقل روی پروژه‌ی خود کار کنید. مدت‌زمان فرایند فارغ‌التحصیلی در مقطع دکترا متغیر است اما عموماً از سه تا پنج سال طول می‌کشد. این بازه‌ی زمانی، انعطاف‌پذیری بالایی را به ارمغان می‌آورد اما درعین‌حال مستلزم حد بالایی از نوآوریِ و مسئولیت‌پذیری شخصی می‌باشد. شما برای اخذ مدرک دکترای خود، محدود به انجام امور پژوهشی‌تان صرفاً در یک دانشگاه نیستید؛ بلکه می‌توانید یک پروژه را در یک سازمان پژوهشی غیردانشگاهی یا در یک شرکت آلمانی در بخش صنعت انجام دهید.
2- Structured PhD programs
این شیوه شامل یک گروه از دانشجویان مقطع دکتراست که از سوی گروهی از اساتید راهنما، راهنمایی می‌شوند. بیش از 700 طرح با این ویژگی در آلمان وجود دارد که بیشتر آن‌ها به زبان انگلیسی انجام می‌شود. این روش با روش دکترای انفرادی متفاوت است زیرا پروپوزال تحقیقی دانشجویان باید در قالب یک طرح منسجم با یکدیگر تناسب و ارتباط داشته باشد، در حالی که روش انفرادی برای طرح‌های تحقیقی شخصی، ساختار آزادانه‌تر و منعطف‌تری دارند.
کدام دانشگاه‌های آلمان ارائه‌دهنده دوره‌ی دکترا هستند؟
دانشگاه‌های زیادی در کشور آلمان، ارائه‌دهنده دوره‌ی دکترا هستند. موسسه تبادل آکادمیک آلمان (DAAD) پایگاه داده‌ای را ارائه می‌کند که می‌توانید جهت جستجوی برنامه‌ی مناسب دکترا از آن استفاده کنید.
تحصیل در دوره دکترا در آلمان چقدر هزینه دارد؟
خبرهای خوبی داریم! هر چند که دوره‌های کارشناسی ارشد در کشور آلمان، مگر به شرط گذراندن دوره‌ی کارشناسی‌تان در این کشور، رایگان نیست اما هزینه‌ی تحصیل در سطح PhD، حداقل برای شش ترم اول در همه‌ی دانشگاه‌های کشور آلمان رایگان است. همانند تمام مقاطع تحصیل در کشور آلمان، دانشجویان دوره‌ی دکترا نیز باید مبلغی بین 150 تا 200 یورو را جهت پوشش هزینه‌ی ثبت‌نام و مخارج دیگر پرداخت کنند.
این بدان معناست که مخارج اصلی شما در واقع همان هزینه‌های عمومی زندگی در آلمان خواهد بود. اگر نیاز به اخذ ویزای دانشجویی دارید، از شما انتظار می‌رود که بتوانید استطاعت مالی و دسترسی به حداقل 8000 یورو در سال را اثبات کنید. با این حال، بر اساس آمار منتشرشده از سوی اداره امور دانشجویی کشور آلمان، این رقم نیز کافی نیست زیرا یک دانشجو به‌طور میانگین به حدود 820 یورو در ماه برای پوشش هزینه‌های زندگی مثل اجاره، خوراک، پوشاک، حمل‌ونقل، اقلام موردنیاز، تفریح و سایر هزینه‌ها نیاز دارد.
آیا می‌توان فاند (کمک‌هزینه) دریافت کرد؟
بیشتر دانشجویان دوره‌ی دکترا در پروژه‌هایی که بابت مشارکت در آن‌ها پول دریافت می‌کنند، فعالیت دارند یا بورسیه‌ی تحصیلی دریافت می‌کنند. اگر می‌خواهید که برای کمک به مخارجتان، برای اخذ بورسیه‌ی تحصیلی اقدام کنید، می‌توانید از طریق وب‌سایت رسمی دانشگاهی که مایل به تحصیل در آن هستید، در این زمینه اطلاعات کسب کنید. همچنین می‌توانید از طریق وب‌سایت بورسیه‌های تحصیلی در آلمان که فاندهای مقطع دکترا را نیز شامل می‌شود، برای این منظور اقدام نمایید.
شما همچنین می‌توانید برای تأمین هزینه‌های تحصیلی‌تان، روی ایده‌ی انجام یک کار پاره‌وقت در دانشگاه یا خارج از آن فکر کنید اما باید از محدودیت‌های احتمالی در این زمینه آگاه باشید. چنانچه یک دانشجوی تمام‌وقت از کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا یا منطقه اقتصادی اروپا (غیر از بلغارستان و رومانی) باشید، از لحاظ زمان و مکان اشتغالتان هیچ محدودیتی نخواهید داشت. اما اگر از کشوری غیر از موارد مذکور برای تحصیل به آلمان آمده باشید، تا پیش از ارائه‌ی درخواست برای مجوز کار، بیش از سقف 190 روزِ کاملِ یا 240 نیم روز نمی‌توانید کار کنید. برای اخذ شغل و جهت آگاهی درباره‌ی شرایط قانونی، باید با سازمان استخدامی آلمان تماس حاصل کنید.
شرایط و الزامات ورود
شرایط ورود با توجه به دانشگاه و نوع طرح PhD (انفرادی یا گروهی) متغیر است اما به‌طورکلی شما باید مدرک دارای مدرک مناسبی باشید که معادل با مدرک تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در آلمان باشد. علاوه بر این داوطلبان مستعد و برخوردار از سابقه‌ی تحصیلی فوق‌العاده می‌توانند با استفاده از طرح سریع تحصیلی تحت عنوان Fast-track به‌طور مستقیم از مقطع کارشناسی برای تحصیل در مقطع دکترا پذیرش بگیرند که این امر مستلزم شرکت در یک آزمون ورودی و احتمالاً حضور در یک مصاحبه خواهد بود.
اگر شما به زبان انگلیسی در مقطع دکترا تحصیل می‌کنید و این زبان، زبان اول و مادری‌تان نیست لازم است که مهارتتان در زبان انگلیسی را از طریق شرکت در آزمون‌های زبان مثل آیلتس یا تافل به اثبات برسانید. اگر هم در حال تحصیل دکترا به زبان آلمانی هستید یا قصد چنین کاری دارید، ممکن است لازم باشد که مهارت خود در زبان آلمانی را در آزمون‌هایی نظیر DSH یا TestDad نشان دهید.
برای اخذ پذیرش در مقطع دکترا در آلمان باید چه کاری انجام دهید؟
در کشور آلمان، هیچ فرایند و سیستم مرکزی یا اداره‌ی گزینش خاصی برای انتخاب دانشجویان دکترا وجود ندارد. بنابراین، در ابتدا باید استاد مناسبی را پیدا کنید که تمایل داشته باشد به‌عنوان استاد راهنما با شما همکاری کند. چنین فردی را می‌توانید از طریق برقراری تماس از دانشگاه فعلی‌تان یا از طریق جستجو در مراکز، تیم‌ها یا مؤسسات پژوهشی که مرتبط با زمینه‌ی موردعلاقه‌ی شما هستند، پیدا کنید. وب‌سایت‌های زیر نیز می‌توانند به شما در یافتن استاد راهنمای مناسب کمک کنند:
DAAD
PhD Germany
Hochschulkompass.de
Academics.de
پس از یافتن استاد راهنمای مدنظرتان، دپارتمان یا کمیته‌ی مربوطه باید صلاحیت شما را به‌عنوان یک داوطلب تحصیل در مقطع دکترا تائید نماید. این فرایند عموماً مستلزم تکمیل تقاضانامه‌ای است که در آن توصیه‌نامه‌ی استاد راهنمایتان و نیز رونوشت‌های تأییدشده از مدارک آکادمیکی که شما را برای تحصیل در مقطع دکترا، واجد شرایط می‌کنند، وجود دارد. در صورت نیاز، نتیجه‌ی آزمون زبان آلمانی یا انگلیسی شما نیز باید در این تقاضانامه وجود داشته باشد. اداره‌ی امور دانشجویی دانشگاه مدنظر شما این مدارک را بازبینی کرده و پس از آن مجوز آغاز تحصیل شما در مقطع دکترا را صادر می‌کند.
مرحله‌ی بعدی، ثبت‌نام در دانشگاه مربوطه است. برای این امر، دانشگاه ابتدا باید تقاضانامه‌ی شما برای پذیرش در مقطع دکترا را قبول کند. هر چند که نیاز نیست که داوطلب در تمام دپارتمان‌ها به‌صورت رسمی ثبت‌نام کند. شما می‌توانید در وب‌سایت رسمی دانشگاه مربوطه به تمام شرایط و الزامات ثبت‌نام دسترسی داشته باشید.
ضمناً باید اطمینان حاصل کنید که مدارکتان مورد تأیید قرار بگیرند. همچنین باید ویزای دانشجویی یا اجازه‌ی اقامت دریافت کنید و مطمئن شوید که از استطاعت مالی کافی برای اقامت برخوردار هستید.
آیا به ویزای دانشجویی نیاز دارید؟
پاسخ این سؤال به کشور یا منطقه‌ی شما بستگی دارد. بسیاری از دانشجویان به چنین ویزایی نیاز ندارند اما در عوض به مجوز اقامت نیاز دارند. می‌توانید در مورد کشورهایی که به چنین ویزایی نیاز دارند تحقیق کنید؛ اما مشخصاً به‌عنوان یک داوطلب ایرانی که مایل به تحصیل در مقطع دکترا در کشور آلمان هستید، به ویزای دانشجویی آلمان نیاز دارید.
آیا باید به زبان آلمانی صحبت کنید؟
خیر؛ هر چند که توانایی صحبت به زبان آلمانی می‌تواند یک مزیت سودمند برایتان باشد اما چنانچه دکترایتان از نوع انفرادی باشد، غالباً می‌توانید تزتان را به زبان انگلیسی بنویسید. هر چند که Structurd PhD نیز غالباً برای دانشجویان، امکان این کار به زبان انگلیسی را میسر می‌کند.
