نظام آموزشی فنلاند به این ۱۰ دلیل برتر است

وقتی حرف نظام آموزشی به میان می آید، این روزها کمتر کسی است که فنلاند را مثال نزند. در بین کشورهای توسعه یافته غربی کشور فنلاند یکی از بهترین و شاید برترین سیستم های آموزشی جهان را دارد. اما چرا نظام آموزشی فنلاند به این جایگاه رسیده است؟ در مدارس فنلاند چه می گذرد؟ فنلاند دانش آموزان را چگونه بار می آورد؟ در این مقاله از ویزا موندیال در پی تبیین دلایل موفقیت نظام آموزشی فنلاند هستیم. همراه ما بمانید.

امروزه در جهان و مثلا ایالات متحده آمریکا، بسیاری از مدارس خصوصی و دولتی از سیستم ها و برنامه های درسی از رده خارج شده و قدیمی استفاده می کنند. دانش آموزان یک سری حفظیات را به خاطره می سپرند و عملا چیزی نمی آموزند تا بعدا در زندگی به کارشان بیاید. کشورهایی نظیر سنگاپور، چین و ژاپن هم که پیوسته در صدر رشته های ریاضیات و علوم قرار دارند، از یک روحیات خاص برخوردارند: به سختکوشی و درسخوان بودن شهره هستند.

اما به غیر از مدل چین و ژاپن می تواند مدل سالم تر و کارآمدتری هم باشد: نظام آموزشی فنلاند. فنلاند طی سال های اخیر با اعمال تغییرات ساده و بدیع نظام آموزشی را کاملا متحول کرده است. این تحول تا به آنجا پیش رفته است که هم اکنون نظام آموزشی فنلاند از ایالات متحده و کشورهای شرق آسیا بهتر است.

آیا دانش آموزان در مدارس فنلاند مثل روبات صرفا به حفظیات می پردازند؟ نه. آیا در مدارس فنلاند تاکید بر تست زنی و کنکور است؟ ابدا. نظام آموزشی فنلاند به این خاطر موفق است که محیط تدریس کلگرایی را ایجاد کرده است و از شیوه های خردمندانه برای تدریس بهره برده است؛ شیوه هایی که به جای تاکید بر نمره 20 بر یادگیری تکیه دارد. می توان گفت نظام آموزشی فنلاند بنا به 10 دلیل زیر از همه نظام های آموزشی جهان برتر است.

تست بی تست

کنکور و تست دو کابوس وحشتناک دانش آموزان در اکثر نظام های آموزشی جهان است. دانش و تسلط دانش آموزان بر موضوعات درسی با تست یا پرسش های چهارگزینه ای سنجیده می شود. کافیست دانش آموز پرسش را بخواند و با “مداد نرم مشکی” دایره ی کوچک کنار پاسخ درست را پر کند. پاسخ ها هم بعدا با ماشین اسکن تصحیح می شوند. دانش آموز هم هفته ی بعد هر چه خوانده را به کلی فراموش کرده است!

مشکل این سیستم این است که دانش آموز یا دانشجو به اصطلاح در دقیقه ی نود و شب امتحان سعی دارد حجم زیادی مطالب را در حافظه ی کوتاه مدت خود جا کند تا امتحان را “پاس” کند. هدف معلمان هم این است که دانش آموزان صرفا امتحان را پاس کنند.

اما در نظام آموزشی فنلاند خبری از تست و تست زنی نیست. البته یک استثنا در فنلاند وجود دارد و آن آزمون ملی ورود به دانشگاه است. در این آزمون داوطلبانه دانش آموزان دبیرستانی شرکت می کنند. همه ی دانش آموزان در سراسر فنلاند بر اساس سیستم نمره دهی معلم خود و به صورت فردی نمره دهی می شوند. رصد پیشرفت کلی توسط وزارت آموزش انجام می شود.

مسئولیت معلمان

اکثر سرزنش ها متوجه معلمان است که البته گاهی اوقات بی دلیل نیست. اما در فنلاند جذب مدرس و معلم چنان سختگیرانه است که اغلب دلیلی برای رتبه بندی معلمان در فنلاند وجود ندارد. در فنلاند تمام معلمان می بایست مدرک فوق لیسانس داشته باشند. رشته تربیت معلم از گزینشی ترین رشته ها در فنلاند است. اگر معلمی عملکرد خوبی نداشته باشد مدیر مدرسه باید دست بنجنباند و تکلیف او را مشخص کند.

ارتباط شاگرد-معلمی که قبلا از نوع ارباب-رعیتی بود را نمی توان به یک سری بازرسی های بوروکراتیک و آزمون های تستی تقلیل داد. بلکه باید بر مبنای فردی و شخصی به آن نگریست.

همکاری آری؛ رقابت خیر

نظام آموزشی اکثر کشورهای جهان شبیه یک رقابت داروینی است؛ مثل اصل تنازع بقا و قانون جنگل، همه با هم رقابت دارند تا هر که قوی تر است پیروز شود. اما فانلاندی هم اینگونه فکر نمی کنند. یکی از نویسندگان معروف فنلاندی گفته است: “برندگان حقیقی رقابت نمی کنند.”

جالب اینکه فنلاندی ها با این نگرش توانسته اند در صدر نظام های آموزشی جهان قرار گیرند. نظام آموزشی فنلاند کاری به سیستم های تصنعی و شایسته سالارانه ندارد. در فنلاند هیچ فهرستی از برترین مدارس یا معلمان وجود ندارد. نظام آموزشی فنلاند نه جای رقابت بلکه جای همکاری و تعاون است.

اصالت اصول  

بسیاری از مدارس جهان این دغدغه را دارند که نمره قبولی تست ریاضی و علوم را بالا ببرند اما عملا از این حقیقت که گفتیم غافل اند. فنلاند آمد و گفت که باید به اصول برگردیم. در اینجا کاری به نمره 20 نداریم. از دهه 80 میلادی نظام آموزشی فنلاند اصول زیر را در اولویت قرار داده اند:

• آموزش بهتر است ابزاری برای بر طرف کرن نابرابری های احتماعی باشد؛
• دسترسی تمام دانش آموزان به وعده های غذایی رایگان؛
• دسترسی آسان به خدمات درمانی؛  
• مشاوره روانشناسی؛
• راهنمایی فردی.   

سن شروع مدرسه در فنلاند؟

در فنلاند هم معمولا بچه ها از هفت سالگی مدرسه می روند. اما فنلاند جزییاتی را در رابطه با شروع سن مدرسه تغییر داده است. فنلاند عملا بچه ها را رها گذاشته در سنین تکامل خود به میز و صندلی مدرسه قفل نشده باشند. فنلاند می خواهد بچه بچگی کند.

در فنلاند بچه ها تنها 9 سال مدرسه می روند. از شانزده سالگی یا از پایه ی نهم به بعد رفتن به مدرسه اختیاری است. بسیاری از کودکان و نوجوانان مدرسه را مثل یک زندان می بینند. برای همین فنلاند سعی کرده از این تاثیر منفی بکاهد و کودکان را برای دنیای واقعی آماده کند.  

آماده کردن بچه ها برای کار

نظام آموزشی رایج در دنیا که از 12 پایه تشکیل شده عملا باعث شده بچه ها از دامان این معلم به دامان آن معلم بغلتند و با حفظ کردن یک سری مطالب و نمره قبولی گرفتن به پایه ی بعدی راه یابند. و سپس هم سر از دانشگاه در بیاورند. این در حالیست که بسیاری از دانش آموزان نیازی ندارند تا خرخره زیر باور وام دانشجویی روند تا سرانجام مدرکی بیهوده را در کوزه بگذارند.

در فنلاند اما اینگونه نیست. در فنلاند تکیه ی کمتری بر دوگانه تحصیلکرده دانشگاهی و کارگر دوره دیده در مدرسه فنی و حرفه ای وجود دارد.  در فنلاند دبیرستان یک دوره سه ساله است که دانش آموزان را برای آزمون ملی ورود به دانشگاه آماده می کند. این آزمون معمولا مبتنی بر دروسی است که در دبیرستان آموخته اند.

در کنار دبیرستان که دوره ی نظری است مدارس فنی و حرفه ای قرار دارند که آنها هم سه ساله هستند و دانش آموزان را برای شغل های مختلف آماده می کنند. البته دانش آموزان این مدارس اگر بخواهند به دانشگاه روند هم می توانند در کنکور ملی فنلاند شرکت کنند.     

ساعت شروع مدارس در فنلاند؟

صبح خروسخوان از خواب بیدار شدن؛ صبحانه خورده یا نخورده از در بیرون زدن؛ دوان دوان به دنبال اتوبوسی که در حال ترک ایستگاه است رفتن و نهایتا با خمیازه های پی در پی در کلاس درس صبح و فوق برنامه شرکت کردن. تصویر آشناییست نه؟

مدارس در فنلاند معمولا بین ساعت 9 تا 9:45 شروع می شوند و بین ساعت 2 تا 2:45 تعطیل! تحقیقات نشان داده است که هر چه ساعت شروع مدرسه زودتر باشد برای سلامت و رشد دانش آموزان مضر است. بعد از تعطیلی خبری از کلاس فوق برنامه و رفع اشکال و جبرانی نیست. کلاس ها طولانی تر برگزار می شوند و در عوض زنگ تفریح بین کلاس ها هم طولانی تر است.

شیوه تدریس در مدارس فنلاند

مدارس فنلاند پر از معلم و شاگرد نیست. تعداد محدودی دانش آموز و معلم در مدارس فنلاند حضور دارند. اینگونه نیست که وارد کلاس شوید و با پنجاه نفر روبرو شوید. در فنلاند معلمان اغلب تا شش پایه تدریس می کنند. طی این شش سال معلم شبیه عضوی از خانواده دانش آموزران می شود. حس قرابت، احترام و اعتماد متقابلی که ایجاد شده باعث می شود که معلمان واقعا دلسوز دانش آموزان باشند.

محیط آموزشی فنلاند

در مدارس فنلاند استرس کمتر است و هوای دانش آموزان را بیشتر دارند. دانش آموزان معمولا در طول روز تنها دو کلاس دارند. چندین زنگ تفریح دارند که می توانند حین آنها غذا بخورند، به تفریح بپردازند و یا هوا بخورند و استراحت کنند. در طول ساعات مدرسه زنگ تفریح های 15 تا 20 دقیقه ای باعث می شود بچه ها حس خوبی پیدا کنند.

معلمان نیز به این فضا و محیط نیاز دارند. تمام مدارس فنلاند اتاق مخصوص معلمان دارند. معلمان در این اتاق ها استراحت می کنند. چون معلمان هم آدم هستند و برای داشتن راندمان کاری مفید به استراحت و خوش و بش با همکارانشان نیاز دارند.

مشق شب کمتر است

و بالاخره کابوس دانش آموزان که حتی در خانه هم آنها را رها نمی کند! دانش آموزان فنلاندی کمترین تکلیف درسی خارج از مدرسه و در خانه در جهان را دارند. آنها تنها نیم ساعت در شب به تکالیف درسی می پردازند. بنابراین استرس کمتری هم دارند. دانش آموزان فنلاندی هر آنچه را که باید در مدرسه انجام دهند را بدون فشار و استرس مضاعف برای کسب نمره 20 در یک درس انجام می دهند. دانش آموزان فنلاندی نگران نمره و اصطلاحا خرخوانی نیستند. حواس آنها فقط به یک چیز جمع است: یادگیری و انسان شدن.