معرفی رشته هنر
هنر (Art) طیف متنوعی از فعالیت های انسانی در ساخت مصنوعات (آثار هنری) بصری، شنیداری یا اجرایی (نمایشی) را که مهارت های تخیلی یا فنی خالق آن را بیان کرده و هدف درک زیبایی و قدرت احساسی آنهاست، در بر می گیرد. رایج ترین این فعالیت ها شامل تولید آثار هنری، نقد هنر، مطالعه ی تاریخ هنر و انتشار زیبایی هنر می باشد. قدیمی ترین نوع هنر، هنرهای بصری می باشند که شامل خلق تصویر و یا اشیا در زمینه هایی از جمله نقاشی، مجسمه سازی، چاپ، عکاسی و دیگر رسانه های بصری است. معماری نیز اغلب به عنوان یکی از هنرهای بصری در نظر گرفته می شود. ماهیت هنر و مفاهیم مرتبط همچون خلاقیت و تعبیر در شاخه ای از فلسفه همانند زیباشناسی مطرح می شوند.
انواع هنر
تقسیم بندی های متنوعی از هنر ارائه می شود. یکی از تقسیم بندی های کلی هنر:
– هنرهای زیبا: هنرهایی که که تنها به دلیل زیبا بودنشان خلق شده اند. به عبارتی نه به خاطر چیزی دیگر بلکه به خاطر خودشان به وجود آمده اند. مانند نقاشی، مجسمه سازی، موسیقی، رقص، تئاتر، فیلم.
در این تقسیم بندی هنرهای زیبا خود به دو دسته ی اصلی زیر تقسیم می شوند :
- هنرهای تجسمی (بصری)
آثار دو بعدی: نقاشی و طراحی، موزائیک کاری، ادبیات، عکاسی، خوشنویسی
آثار سه بعدی: معماری، سفالگری، مجسمه سازی، هنر مفهومی
- هنرهای نمایشی (اجرایی): رقص، تئاتر، فیلم، موسیقی
– هنرهای کاربردی: هنرهایی که نخست کارکرد و سودمندی آنها اهمیت دارد و هدف از خلقشان کاربردشان است. مانند: طراحی خودرو، معماری، طراحی صنعتی. هنرهای تزیینی نیز نوعی از هنرهای کاربردی محسوب می شوند.
این تقسیم بندی زیاد قاطعانه نیست و تقسیم بندی های بسیار گسترده ای در هنر ارائه می شود. به طور خود هنرهای تجسمی که در زیرمجموعه هنرهای زیبا مجزا از هنرهای نمایشی هستند، در بسیاری از موارد هنرهای نمایشی، هنرهای مفهومی، هنر منسوجات و گاها هنرهای کاربردی همانند طراحی صنعتی، طراحی گرافیک، طراحی مد و طراحی تزیینی را نیز در بر می گیرند. کاربرد کنونی هنرهای تجسمی دو گروه هنرهای زیبا و هنرهای کاربردی (تزیینی) و هنرهای دستی را در خود جای می دهد اما همیشه اینگونه نیست.
هنرهای تجسمی (Visual Arts)
هنرهای تجسمی نوعی از هنر است که بر خلق آثاری که بیشتر از محیط های بصری استفاده می کنند، تمرکز دارد و حامل پیام هایی از احساس، ایده و یا اطلاعات می باشد. در حال حاضر هنرهای تجسمی شامل هنرهای زیبا و هنرهای کاربردی است.
هنرهای نمایشی (Performing Arts)
هنر نمایش از مجموعه هنرهای زیبا است که برای بینندگان اجرا می شود. اجرا ممکن است از پیش نوشته شده یا به صورت فی البداهه؛ تصادفی یا کاملا هماهنگ شده؛ ذاتی و خودجوش یا از پیش طراحی شده؛ با بیننده یا بدون بیننده؛ به صورت زنده یا از طریق رسانه باشد.
تحصیل در رشته ی هنر
اگر فردی خلاق و دارای قوه ی تخیل زیاد هستید، یک مدرک هنرهای تجسمی ممکن است همان چیزی باشد که شما دنبالش هستید. اگرچه هنر ممکن است رشته ای نباشد که منجر به یک حرفه ی خاص شود اما این امر به این معنی نیست که به خوبی برای دنیای کار آماده نمی شود. چه تصمیم بگیرید در هنرهای زیبا تخصص یابید چه در تاریخ هنر، مهارت هایی که در طول تحصیل در رشته ی هنر کسب می کنید بسیار با ارزش و قابل انتقال و استفاده در بخش ها و صنعت های مختلف است. اگر قصد تحصیل در رشته ی هنرهای اجرایی را دارید احتمالا رویای هنرنمایی روی صحنه را در سر می پرورانید. با این حال مهارتهایی که در حین این دوره کسب می کنید فقط شما را برای نقش در تئاتر، فیلم و سینما و موسیقی آماده نمی کند. مهارت های شما برای بسیاری از مشاغل به خصوص اگر قادر به ترکیب موثر مهارت های خلاقانه با جنبه های عملی ارتقا و مدیریت هنر هستید. یک دوره ی هنر فرصت بسیار خوبی برای پرورش و تقویت مهارت های عملی و کار در استودیو است. اکثر کارهای انجام شده در این دوره در استودیوها رخ می دهد. دوره های هنر اغلب شامل مطالعات تئوری و تاریخی نیز می باشد که به درک تاریخ هنر و همچنین تاثیر گذاری بر آگاهی دانشجویان از استایل ها و تکنیک های مختلف کمک می کند.
تحصیل در رشته ی هنر در کانادا
دوره های هنر در کانادا در د سه مقطع لیسانس، ارشد و دکترا و در بسیاری از دیپلم ها و گواهینامه های هنری ارائه می شوند. دوره های لیسانس هنر در کانادا به صورت لیسانس هنر(BA)، لیسانس هنرهای زیبا (B.F.A)، لیسانس طراحی و دوره های ارشد به دو صورت M.A و M.F.A ارائه می شوند. پیش نیاز دوره های عمومی هنر با توجه به این که دوره به صورت B.A ارائه می شود یا B.F.A متغیر است. برای دوره های BA، شرایط ورود بیشتر به دستاوردهایی در زمینه های زبان و سایر موضوعات تحصیلی می باشد. اما دوره های B.F.A معمولا نیازمند ارائه ی یک پورتفولیو ازکارهای هنری برای بازبینی، مصاحبه و یا رفرانس نامه می باشند. دانشجویانی که قصد ادامه ی تحصیل در حوزه ی هنر را دارند می توانند دوره های تحصیلات تکمیلی را بگذارنند.
تفاوت مدرک لیسانس هنر (BA) و لیسانس هنرهای زیبا (BFA) در کانادا
بسیاری از دانشجویان هنر که قصد ادامه تحصیل در کانادا را دارند در تصمیم گیری بین مدرک لیسانس هنرهای زیبا (BFA) و لیسانس هنر (BA) در تردید باقی می مانند. مدرک BA مدرک اصلی هنرهای آزاد است. مدرک BFA یک مدرک استاندارد کارشناسی برای دانشجویان ایالت متحده و کانادا است که به دنبال آموزش حرفه ای در هنرهای تجسمی یا هنرهای اجرایی می باشند. واقعیت این است که از نظر کیفیت این دو دوره تفاوتی باهم ندارد. هر دو دوره بر آماده سازی متخصصان با استعداد در رشته ی هنر تاکید دارند. انتخاب بین مدرک لیسانس BA و BFA به اهداف تحصیلی و شغلی فرد بستگی دارد. دوره های BA بیشتر بر دورس هنرهای آزاد (از جمله مطالعات عمومی همانند ادبیات، تاریخ و … ) و دوره های BFA بیشتر بر خود هنر و مطالعات طراحی تمرکز دارند. در لیسانس هنرهای زیبا اکثر دوره از اجزای عملی و کار در استودیو به همراه سخنرانی و کلاس های بحث و گفتگو تشکیل شده است. یک دوره ی BFA در کانادا از دو سوم تحصیل در هنر و یک سوم مطالعات هنرهای آزاد تشکیل شده است. داشتن لیسانس هنر و یا لیسانس هنرهای زیبا حداقل مدرک تحصیلی مورد نیاز برای تخصص در تاریخ هنر، آموزش هنر و یا مدیریت هنر است. برای ادامه تحصیل می توانید مدرک ارشد یا MFA را اخذ کنید.
رتبه بندی QS دانشگاه های کانادا در رشته ی هنرهای نمایشی (اجرایی)
- دانشگاه مک گیل (رتبه 26 ام)
- دانشگاه بریتیش کلمبیا (رتبه ی 32 ام)
- دانشگاه مونترآل (رتبه 100-51 ام)
- دانشگاه تورنتو (رتبه 100-51 ام)
رتبه بندی QS دانشگاه های کانادا در رشته ی هنر و طراحی
- دانشگاه بریتیش کلمبیا رتبه ی 51 -100
- دانشگاه تورنتو رتبه ی 51-100
- دانشکده هنر و طراحی دانشگاه Emily Carr رتبه ی 150-101
- دانشگاه مونترآل رتبه ی 150-101
- دانشگاه آلبرتا رتبه ی 150-101
- دانشگاه کنکوردیا رتبه ی 200-151
- دانشگاه یورک رتبه ی 200-151
دانشگاه‌ها یا مدارس هنر؟
کشور کانادا گزینه‌های مختلفی برای تحصیل در رشته هنر دارد. سئوال اصلی بسیاری از دانشجویانی که قصد تحصیل در رشته ی هنر را دارند، این است که تحصیل در مدارس هنر چه تفاوتی با دانشکده های هنر دانشگاه ها دارد. پاسخ این است که هر یک از آنها مزایا و معایب خود را دارند. مدارس هنر به طور اختصاصی دوره ی هنرهای زیبا را ارائه می دهند و کل برنامه ها، کلاس ها و محیط یادگیری آنها بر این حوزه متمرکز شده اند. اما دانشگاه ها رشته ی هنر را به عنوان یکی از بسیار رشته ی تحصیلی متنوع خود ارائه می دهند. برخی از دانشگاه ها ممکن است یک رشته ی خاص از هنرهای زیبا را داشته باشند. در حالیکه در دانشگاه های بزرگتر ممکن است کل یک دپارتمان به رشته ها، گرایش ها و تخصص های یک حوزه ی خاص از هنر همانند نقاشی، تئاتر، انیمیشن یا … اختصاص داده شده باشد.
مدارس هنر کانادا:
نقاط قوت:
- امکان به اشتراک گذاشتن اهداف، علایق و احساس مشترک با افراد اطراف خود- همه ی دانشجویان مدارس هنر قصد تحصیل در حوزه های هنری را دارند.
- بسیاری از مدارس مستقل هنر از بالاترین رتبه ها برخوردار هستند و اعتبار زیادی در صنعت و بازار کار دارند.
- در مدارس هنر فرصت های بیشتری برای تمرکز بر کار وجود دارد زیرا اکثر دوره های آموزشی در استودیو ها برگزار می شوند.
نقاط ضعف:
- کمک های مالی در مدارس هنر نسبت به دانشگاه ها کمترخواهد بود.
- دوره ی هنرهای آزاد/ آموزش های عمومی در هنر نسبت به دانشگاه ها ضعیف تر است.
دانشگاه ها:
نقاط قوت:
- فرصت های بسیار برای کارها و فعالیت های میان رشته ای فراهم است- دانشجویان طراحی می توانند در دنیای واقعی بسط یافته تری تحصیل کنند.
- دانشگاه ها نسبت به مدارس کوچک هنر کمک هزینه های بیشتری دارند و بنابراین در حین تحصیل به فاندها و کمک های مالی بیشتری دسترسی خواهید داشت.
- دانشجویان دانشگاه ها سلایق، شخصیت، پس زمینه ها و اهداف متنوعتری دارند و افراد فقط در تماس با کلاسی از هنرمندان و دانشجویان سایر رشته های هنری نیستید و این موضوع می تواند در برخی مواقع باعث الهام باشد.
- اگر 100٪ در مورد انتخاب رشته ی هنر به عنوان حرفه ی خود مطمئن نیستید، در دانشگاه با رشته ها و علایق حرفه ای بسیار بیشتری در تماس هستید و به علاوه امکان تحصیل در رشته های دو مدرکی نیز در دانشگاه فراهم است.
نقاط ضعف:
- ممکن است در برخی موارد مجبور شوید دوره های آموزشی خارج از حوزه ی هنر مانند ریاضی، انگلیسی یا علوم را بگذارنید. البته این موضوع نقطه ضعف نیست اما زمان کمتری برای سپری کردن در هنر خواهید داشت.
برداشت کلی: اگر به دنبال طیف وسیعتری از تجارب (و چشم اندازهای شغلی بیشتری) هستید، یک دانشگاه با دپارتمان هنر را در نظر بگیرید. البته این یک جواب قطعی نیست.
معرفی دانشگاه های برتر کانادا در رشته هنر
دانشگاه مک گیل:
دانشگاه مک گیل اولین دانشگاه میان دانشگاه های کانادا در هنرهای اجرایی است. 42٪ دانشجویان این مدرسه دانشجویان بین المللی هستند. پذیرش در این مدرسه معمولا بر حسب نمونه کار (اجرای زنده)، سوابق تحصیلی، نامه های رفرانس، نمرات، فضای موجود انجام می پذیرد. * معدل پذیرش برای دوره ی هنرهای اجرایی بالاتر از سایر دوره های هنر است. شهریه ی سالیانه دوره های هنر این دانشگاه بین: 14,525 تا 17,807.70 دلار (دوره های موسیقی)
دپارتمان های مربوط به حوزه ی هنر در این دانشگاه:
– هنر و مطالعات ارتباطی
– دپارتمان موسیقی Schulich (هنرهای اجرایی): در حوزه ی موسیقی کلاسیک، جاز، اپرا، معاصر، ضبط صدا، پیانو، فناوری موسیقی، مطالعات مبتنی بر انسان شناسی
دانشگاه بریتیش کلمبیا (UBC):
شهریه ی سالیانه (30 واحد) دوره های کارشناسی هنر و موسیقی دانشگاه بریتیش کلمبیا برای دانشجویان بین المللی بین 32,985.75 تا 34,847.10 دلار و دوره های ارشد و دکترا بین 8,735.94 تا 13,406.49 دلار است.
دپارتمان های هنر:
– تاریخ هنر، هنرهای تجسمی و تئوری (سابقا با نام هنرهای زیبا)
– موسیقی: یکی از قدیمی ترین و بزرگترین مدارس موسیقی کانادا که طیف وسیعی از دوره های کارشناسی، تحصیلات تکمیلی و آموزش های بدون مدرک را در هنر ترانه سرایی و هنرهای اجرایی ارائه می کند. این مدرسه برای همه ی گروه های موزیسین ها ، موسیقی شناسان، تهیه کنندگان موزیک و یا مربیان موسیقی دوره هایی ارائه می کند.
دانشگاه مونترآل (de Montreal):
دپارتمان های تاریخ هنر و مطالعات فیلم و سینمای در دانشکده ی هنر و علوم دانشگاه مونترال ارائه می شود.
– دپارتمان های دانشکده هنر و علوم:
- تاریخ هنر
- سینما و بازی های ویدئویی
– دانشکده موسیقی در حوزه های: سازهای کوبه ای- زهی- بادی، صفحه کلیددار، وسایل قدیمی، گیتار و چنگ، آهنگ سرایی، آهنگ سازی، موسیقی شناسی، ساندترک (حاشیه صوتی)
دانشگاه تورنتو:
شهریه سالیانه دوره های هنر این دانشگاه بین 22,603.69 تا 29,520 دلار می باشد.
دانشکده های مرتبط به رشته های هنر:
– دانشکده هنر و علوم (تاریخ هنر): در پردیس سنت جورج
– دانشکده تحصیلات تکمیلی تاریخ هنر: در پردیس سنت جورج
– دانشکده ی معماری، منظر و طراحی John H.Daniels: این دانشکده دوره های منحصر به فرد مطالعات تجسمی را ارائه می کند. دوره های مطالعات تجسمی دانشگاه تورنتو از 1 جولای 2013 از دانشکده هنر و علوم به دانشگاه Daniels انتقال یافت.
– دانشکده موسیقی: این دانشکده حوزه های مختلفی آهنگسازی، آموزش موسیقی، موسیقی شناسی، اجرای سبک های مختلف موزیک، فناوری موسیقی و … را در مقطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی ارائه می کند.
دانشگاه یورک:
پذیرش به دوره های لیسانس هنرهای زیبای دانشگاه یورک هم بر اساس معیارهای تحصیلی و هم بر اساس معیارآثار هنری متقاضی انجام می می گیرد. مدارک تحصیلی توسط دانشگاه یورک ارزیابی شده و شایستگی های هنری توسط دپارتمان های هر رشته ارزشیابی می شوند. شهریه ی دوره های کارشناسی این دانشکده برای دانشجویان بین المللی تقریبا 22,417 دلار است.
دپارتمان های دانشکده هنر، رسانه، اجرا و طراحی (AMPD):
- سینما و هنرهای رسانه
- هنرهای محاسباتی
- رقص
- طراحی
- موسیقی
- تئاتر
- هنرهای تجسمی و تاریخ هنر
دانشگاه آلبرتا:
دپارتمان های هنر در دانشکده هنر و علوم انسانی این دانشگاه واقع است. دپارتمان های مربوط به حوزه ی هنر:
– هنر و طراحی
– نمایش
– موسیقی
دانشگاه هنر و طراحی امیلی کار (Emily Carr):
این دانشگاه در شهر ونکوور کانادا است و از دانشگاه های هنر و طراحی کانادا با چهار دانشکده مجزا است. این دانشگاه از دانشگاه های مشهور کانادا در حوزه های هنر، طراحی و رسانه می باشد.
دانشکده ها:
– فرهنگ و جامعه: این دانشکده برنامه ی تحصیلی اصلی و دوره های پیش نیاز هر سه دانشکده ی دیگر و یک سری دروس میان رشته ای را ارائه می کند.
– طراحی و رسانه پویا (لیسانس طراحی – لیسانس هنرهای رسانه در تخصص های انیمیشن/ هنر فیلم و نمایش/ رسانه جدید و هنرهای صدا)
– دانشکده تحصیلات تکمیلی Jake Kerr (ارشد هنرهای زیبا- ارشد طراحی- ارشد رسانه دیجیتال)
– هنرهای تجسمی: (تصویرسازی- عکاسی- هنرهای تجسمی (سفال سازی، طراحی، نقاشی، رسانه چاپ، مجسمه سازی)- گرایش فرعی هنر و نویسندگی- گرایش های فرعی شیوه های کتابداری
تحصیل در سال اول، دوم یا سوم (انتقال از دانشگاه های دیگر) برای متقاضیان Emily Carr امکان پذیر است. داشتن مجموعه (پورتفولیو) برای پذیرش الزامی است.
سایر دانشگاه های ارائه دهنده رشته هنر در کانادا
دانشکده هنر ساسکاچوان- دانشکده رسانه، هنر و اجرای دانشگاه رجینا- دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه کنکوردیا- دانشکده هنرهای زیبا پرینس ادوارد- دانشکده هنر ویندزور- دانشکده هنر وسترن انتاریو- دانشکده هنر ویلفرید لوریر- دانشکده هنر رایرسون- دانشکده هنر دانشگاه گلف- دانشکده هنر دانشگاه کوئینز- دانشکده هنر و طراحی دانشگاه آنتاریو انتاریو- دانشگاه هنرهای تجسمی NSCDA – دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه ویکتوریا و بسیاری از دانشگاه ها و مدارس هنر دیگر…
مسیر شغلی رشته ی هنر در کانادا
فرصت های شغلی رشته هنر در کانادا به دلیل گستردگی شاخه ها و گرایش های آن بسیار متنوع است. با این که خود مدرک هنر فرد را برای یک شغل خاص آماده نمی کند اما پایه و مبنایی را برای اشتغال در صدها شغل احتمالی را فراهم می کند. تحصیل در رشته ی هنر در کانادا فراتر از سودهای کوتاه مدت با تخصص ها و آموزش های حرفه ای محدود است. این رشته فواید گسترده و نیازمند زمینه های عمیق در دانش و مهارت است. در واقع آمار نشان داده است که بخش عظیمی از فارغ التحصیلان رشته هنر در کانادا بلافاصله بعد از اخذ مدرک در مشاغل تمام وقت استخدام می شوند. بسیاری از تصویرسازان و فتوشاپ کاران دارای مدرک هنر هستند . کار طراحان گرافیک، انیماتورها و چاپ گران هنری نیز ریشه در تحصیل هنر دارد. بسیاری از فارغ التحصیلان هنر مهارت های خود را در رسانه ها و نقش های بازاریابی به کار می گیرند. تدریس نیز راه گزینه ی دیگری برای این حرفه می باشد.
برای پاسخ به این سئوال که چگونه مدرک هنر را به علایق شغلی خود ارتباط دهید، باید این سئوال را از سه زاویه ی مختلف بررسی کنید:
- ورود به چه مشاغلی نیازمند مدرک هنر است؟
برای برخی از مشاغل خاص داشتن یک مدرک تحصیلی در رشته ی هنر الزامی است. به عنوان مثال تدریس در حوزه های مرتبط با هنر از جمله تدریس در مقطع کودکستان، ابتدایی، راهنمایی یا متوسطه، مددکاری، انسان شناسان و ..
- کدام مشاغل مدرک هنر را به عنوان یک مزیت در نظر می گیرند؟
برخی از مشاغل مدارک هنری خاصی را به عنوان مزیت در نظر می گیرند. به عنوان مثال مشاغلی همانند:
- حقوق، ویرایش کپی، نشر، تبلیغ، روزنامه نگاری، تحقیق، بازیگری
- مشاوره های شغلی، مدیریت مهاجرت، منابع انسانی، گفتار انگیزشی، فروش، مدیریت کسب و کار، روانشناسی
- ترجمه، سفر و گردشگری، خدمات شهری، تحلیل سیاست، مشاوره یا راهنمایی فرهنگی، سیاست عمومی، کار میراث فرهنگی، تحقیق عنوان
- کدام مشاغل در پایه های بسیار گسترده ی هنر در حال پیشرفت هستند؟
بسیاری از مشاغل برای فارغ التحصیلان همه ی رشته های هنری امکان پذیر است. به طور مثال:
- جمع آوری اعانه، تحقیق، مدیریت، مشاوره، مدیریت خرده فروشی، انسان شناسی و کارهای مرتبط به سازمان های مردم نهادی
حوزه های اشتغال رشته ی هنر در کانادا
- گالری های هنری/ محل های مزایده و حراجی ها
- شرکت های تبلیغاتی
- موزه ها
- مدارس/ دانشگاه ها و کالج ها
- انتشارات
- روزنامه ها و مجلات
- آژانس های عکس
- استودیو ها
- بیمارستان ها و تسهیلات بهداشت روان
- شرکت های طراحی گرافیک
- مراکز اجتماعی
- کمپانی های تولیدات مصرف کنندگان
- دپارتمان های بازاریابی شرکت ها
مشاغل رشته هنر در کانادا
مشاغلی که ارتباط مستقیم با مدرک هنر دارند:
بازیگری- تصویرسازی- عکاسی- نشر رومیزی- انیماتور- مرمت آثار باستانی – مشاوره ی هنری- نقد هنری- کارگردانی هنری – تاریخ شناسی هنر- تدریس هنر- هنردرمانی- تصدی موزه/گالری- دستیاری عکاسی- نقاشی خوردو- کارگردانی گروه موسیقی- طراحی بیلبورد- کابینت ساز- آواز خوان مذهبی- کاریکاتوریست- نقشه کشی- سفال سازی- طراحی رقص- فیلمبرداری- تخصص رنگ بندی- نویسندگی- ترانه سرایی- طراحی صحنه و لباس- مدیریت های مرتبط با هنر- هنر دیجیتال- طراحی نمایشگاه- طراحی پارچه- استایلیست – کارگردانی فیلم- طراحی مبلمان- طراحی گل- دکوراتوری داخلی- طراحی نور- تکنسین نورپردازی-گریموری- تخصص موسیقی- مجسمه سازی- خوانندگی- ویرایشگری صدا- نوازندگی استودیو- تخصص مد- خیاطی- تدریس در دانشگاه- ویراستاری فیلم- مربی آواز- متخصص اطلاعات و کتابداری- جمع آوری اعانه- هنرمند- توسعه وب
مشاغل مرتبط دیگر:
هنردرمانی- مدیریت هنر- مدیریت تجاری گالری هنر- طراحی داخلی و فضا- متصدی موزه/ نمایشگاه/ گالری- برنامه نویس چندرسانه ای
اگر قصد تحصیل در رشته هنر در کانادا را دارید، فرم ارزیابی تحصیلی را در سایت ویزا موندیال تکمیل فرمائید.
